Artikel over Mudita (medevreugde) - Bright Dharma

Door Marjolein Janssen

Mudita is een Pali-woord dat ‘medevreugde’ betekent.

Ons hart opent zich niet alleen door de kwaliteiten van metta en compassie te ontwikkelen, maar ook door de beoefening van deze derde brahmavihara (goddelijke verblijfplaats): medevreugde.

We hebben allemaal al medevreugde in ons

Mudita is de vreugde die voortkomt uit het succes, geluk, de voorspoed of vreugde van anderen.We ervaren allemaal regelmatig medevreugde in ons leven. Is het je bijvoorbeeld wel eens opgevallen hoe je hart zich opent als je een kind van blijheid in het rond ziet dansen of als twee geliefden elkaar in de armen vallen op Schiphol? Is het je wel eens opgevallen dat als mensen blij zijn, de trekken in hun gezicht veranderen en dat ze beginnen te stralen van vreugde?

De meesten van ons kunnen medevreugde gemakkelijk opbrengen voor vrienden en naasten die het goed gaat. Maar om het ook te ervaren voor vreemden, of zelfs voor mensen die je niet echt mag, vraagt vaak wat oefening. En gelukkig is medevreugde te leren.

We hebben allemaal deze eigenschap van mudita al in ons. We zijn ook allemaal gemotiveerd om vreugdevol zijn, aangezien dat hartstikke fijn voelt. Aandacht voor de vreugde van anderen voelt vaak aangenamer dan ons te richten op hun lijden.

Er zijn 6 miljard mensen op de wereld. Als je medevreugde kunt beleven aan de goede dingen die met anderen gebeuren, worden je kansen om vreugdevol te zijn met zes miljard verhoogd

~ De Dalai Lama

Mudita overstijgt onze neiging om onszelf te vergelijken met anderen. Als we medevreugde voelen, voelen we ons namelijk juist verbonden en vrijgevig. We worden meegedragen in het geluk van anderen. En het gevoel van afscheiding van anderen kan verdwijnen als we medevreugde beoefenen.

Mudita-beoefening is een zuiveringsproces

Het is belangrijk te beseffen dat de beoefening van medevreugde net als metta- en compassiebeoefening een zuiveringsproces is. We kunnen de zogenaamde vijanden van medevreugde tegenkomen:

De nabije vijanden, die we makkelijk aanzien voor medevreugde maar het niet zijn: vergelijking met anderen, hypocrisie, onoprechtheid en vreugde die getint is met identificatie (mijn team of mijn kind).
De verre vijand, de tegengestelde eigenschap van medevreugde: jaloezie.

Al deze vijanden kunnen opkomen als we beginnen met het ontwikkelen van medevreugde. Als ze opkomen is dat een teken dat de beoefening werkt, want de beoefening brengt dat aan het licht wat nog niet in lijn is met mudita, zodat het gezuiverd kan worden.

Als we denken aan de voorspoed en het geluk van anderen kunnen er bijvoorbeeld gevoelens opkomen in de trant van ‘En ik dan?’ of ‘Dat wil ik ook!’ Ik heb in mijn eigen beoefening gemerkt dat dit soort gevoelens van jaloezie en achtergesteld worden vooral opkomen als ik iemand in gedachten neem die iets heeft of ervaart wat ik zelf ook heel graag wil.

Een simpel voorbeeld kan zijn dat je je erg verheugt op een croissantje van de bakker. Aangekomen bij de bakker zie je dat er nog maar één in het schap ligt. En net voordat je bij het schap komt is er iemand die het croissantje voor je neus wegkaapt. Vanbinnen baal je enorm en in je hoofd zeg je tegen die persoon: ‘Ik hoop dat je stikt in dat croissantje.’ We hebben allemaal wel eens ervaren hoe pijnlijk dit soort gevoelens van jaloezie kunnen zijn en dat we zelfs een soort vreugde kunnen scheppen in het ongeluk van de ander. Als die persoon het croissantje op de grond laat vallen denk je misschien: ‘Net goed. ‘

Eerdere conditioneringen

Dat zijn manieren van reageren die we een groot deel van ons leven gecultiveerd hebben, zonder er eigenlijk bij na te denken. En vaak ook zonder te herkennen hoe pijnlijk het is om zo te denken. Alleen wijzelf lijden eronder; de ander gaat fijn verder met zijn of haar leven, zich vaak van geen kwaad bewust. Dit geldt ook bijvoorbeeld als er gevoelens van jaloezie opkomen voor anderen die het beter hebben dan wij: een kennis die zwemt in het geld, de buurman die een prachtige nieuwe bolide heeft gekocht, of de filmster die enorme successen boekt. De jaloezie die dan opkomt schaadt eigenlijk alleen onszelf. Wij zijn degenen die eronder lijden.

Gelukkig kunnen we onszelf trainen om meer en meer vreugde te voelen voor het geluk en de voorspoed van anderen. De meditatie op medevreugde is daarbij enorm ondersteunend. Het is ook belangrijk dat de gevoelens van jaloezie en ook de andere vijanden van medevreugde er mogen zijn; je kunt ze bijvoorbeeld met vipassana-meditatie observeren en accepteren. Ook is het helpend om deze gevoelens niet te persoonlijk te vatten, maar te zien dat ze het resultaat zijn van eerdere conditioneringen. Dit kunnen patronen zijn die al in onze jeugd zijn ontstaan en die we dikwijls van onze ouders of opvoeders hebben overgenomen.

Als het niet mogelijk was het goede te cultiveren, dan zou ik het niet van je vragen.

~ De Boeddha

De beoefening van medevreugde

Algemene instructie

De beoefening van medevreugde werkt vrijwel hetzelfde als die van metta. Als je niet bekend bent met de beoefening van metta, lees dan de instructies in een van mijn vorige artikelen voor je verder gaat met de beoefening van medevreugde. Net zoals bij metta en compassie is er een voorkeur voor de volgorde van de categorieën waar we de mudita op richten. We beginnen namelijk altijd met de makkelijkste categorie en dat verschilt per brahmavihara. Bij medevreugde is de makkelijkste categorie: iemand die je na staat en die een vorm van succes of voorspoed ervaart. Daarna is de volgorde: een weldoener, een neutraal persoon, een moeilijk persoon, en als laatste alle levende wezens.

Voor medevreugde geldt net als voor alle andere brahmavihara’s dat het proces op de achtergrond zijn werk doet, ook als je niet veel merkt van de beoefening. Je intentie om mudita uit te dragen is belangrijker dan of je daadwerkelijk medevreugde voelt opkomen tijdens de beoefening. De zinnetjes die je kunt gebruiken zijn:

Ik verheug mij in jouw geluk
Ik verheug mij in jouw voorspoed
Moge je vreugde voortduren, moge het groeien
Moge je vreugde leiden tot meer en meer gemak en vrijheid

Je kunt creatief zijn met de zinnetjes; je kunt ze gerust veranderen of er andere voor in de plaats zetten die wellicht meer bij je passen.

Medevreugde voor onszelf

Volgens de oude teksten is mudita voor onszelf niet opgenomen in de beoefening. Maar er zijn hedendaagse leraren die toch het ik toevoegen aan het lijstje. Het kan namelijk een mooie manier zijn om de goedheid in onszelf te gaan zien en verder te ontwikkelen. We hebben misschien een onbewuste angst om verwaand te worden, maar de beoefening van medevreugde voor onszelf hoeft niet dat resultaat te hebben. Het resultaat zal eerder zijn dat we onszelf gaan waarderen en aardig gaan zijn voor onszelf. En ook kan het ons helpen anderen meer te waarderen en meer vreugde te voelen voor hun succes.

Medevreugde voor onszelf kan ons helpen de jaloezie tegen te gaan waar ik het eerder over had. Doordat we ons kunnen verheugen in ons eigen succes, raken we minder van slag door het succes van anderen.

En als je je begint te verheugen in je eigen succes, je goede kwaliteiten en je voorspoed, kun je gaan zien dat hier vele verschillende oorzaken en condities aan ten grondslag liggen. Je ziet dat jouw vreugde niet altijd helemaal je eigen verdienste is, maar dat er hulp is geweest van anderen: van leraren, vrienden en familie en wellicht van boeken, cursussen en opleidingen. Zoals voor jou geldt dat jouw succes en voorspoed niet puur en alleen uit jezelf komen, geldt dat ook voor anderen. Ook dat inzicht kan je helpen omgaan met jaloezie die opkomt tijdens de beoefening van medevreugde. Als we ons meer en meer bewust zijn van zowel onze eigen zwakke punten als vooral ook onze sterke punten, dan komt er meer evenwicht en meer gemak in het leven. We zijn soms geneigd ons op onze zwakke punten te richten, maar als we mudita voor onszelf beoefenen worden we ons bewuster van onze sterke punten en dat leidt tot een meer evenwichtig zelfbeeld.

We verheugen ons als we anderen gelukkig zien, maar we verheugen ons ook in ons eigen welzijn. Hoe kunnen we vreugde voelen voor een ander als we geen vreugde voelen voor onszelf?

~ Thich Nhat Hanh

Ik raad je aan ook jezelf mee te nemen in je medevreugde-zinnetjes, aangezien het een vruchtbaar domein van beoefening is. Je kunt jezelf tussen de ‘moeilijke persoon’ en ‘alle levende wezens’ in plaatsen. De zinnetjes voor onszelf zijn hetzelfde als de bovenstaande. Verder kun je nog toevoegen: ‘Moge ik mijn eigen goede kwaliteiten waarderen.’

Begeleide medevreugde-meditatie

Op internet zijn diverse begeleide medevreugde-meditaties te vinden. Een suggestie is een meditatie van Jill Shepherd, een Australische meditatielerares die onder andere lesgeeft bij IMS in Massachusetts (VS). De meditatie is gericht op medevreugde voor onszelf en is in het Engels: klik hier.

Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd op www.vipassanahaarlem.nl

Meer lezen en luisteren:

Dharma-lezing door Marjolein Janssen over metta in het dagelijks leven (18min).
Lees de andere brahmavihara-artikelen: metta (liefdevollevriendelijkheid), karuna (compassie) en upekkha (gelijkmoedigheid).