Door Marjolein Janssen
De kern van vipassana-meditatie is vrij simpel: wees mindful van wat zich voordoet bij de zes zintuigdeuren. De zes zintuigdeuren zijn de vijf bekende zintuigen (zien, horen, ruiken, proeven en lichaamssensaties) plus de geest. Met andere woorden, het gaat erom mindful te zijn van wat er gebeurt in lichaam en geest.
Ontvang
De meditatie-objecten, bijvoorbeeld een gedachte, een geluid of een ervaring in het lichaam, kun je als het ware naar je toe laten komen. Ontvang de objecten. Je kunt gewaar zijn van wat er op dat moment het meest op de voorgrond is in je beleving. Het gaat er dus niet om dat je álles hoeft te pakken wat zich voordoet, maar meer dat je op een milde manier gewaar bent van wat er op de voorgrond is in je aandacht.
Weinig inspanning
Op zich is er dus niet veel inspanning nodig om mindful te zijn. Het vergt echter wel een kleine inspanning om mindfulness en aandacht gaande te houden – om te blijven opmerken wat er op de voorgrond is in onze beleving.
Om de simpelheid van vipassana-meditatie te ervaren kun je de volgende oefening uitproberen:
Sluit je ogen voor de duur van de oefening (nadat je de oefening gelezen hebt).
Breng je vingertoppen naar elkaar.
Wees je nu gewaar van de aanraking van de vingertoppen.
Hoe makkelijk is het om gewaar te zijn van de aanraking?
Er is nauwelijks enige inspanning nodig om te weten dat de vingertoppen elkaar raken en om gewaar te zijn van de directe sensaties die dat oproept.
Dat is de hele basis van vipassana-meditatie. Je kunt elk object op die manier benaderen. Zoals geluiden, lichaamssensaties, gedachten en emoties. Mindfulness is een licht, ontspannen gewaarzijn van wat zich voordoet bij de zes zintuigdeuren.
Wat als het moeilijk lijkt?
We maken het allemaal regelmatig moeilijker dan het is. Als we denken dat de dingen anders moeten zijn dan ze zijn bijvoorbeeld. Of als we een overtuiging tegenkomen dat we geen goede mediteerders zijn, of dat anderen het beter kunnen dan wij. En noem zo maar op. Gedurende die momenten kunnen we onszelf herinneren aan de simpelheid van vipassana-meditatie, en kunnen we ons het gemak herinneren van het aanwezig zijn voor de elkaar rakende vingertoppen. En, op dezelfde manier: het gemak van het aanwezig zijn voor onze billen die ons kussentje raken, of een gedachte die in de geest opkomt.
“Ontspan, en zie dat opmerkzaamheid al aanwezig is.”
~ Sayadaw U Tejaniya
Meer over gebalanceerde inspanning
Dharma-talk
Ik heb eerder een dharma-talk gegeven over hoe we onze inspanning tijdens meditatie kunnen balanceren. Hoeveel inspanning hebben we eigenlijk nodig? Wat kunnen we doen als we ons te weinig inspannen, en wat als we ons teveel inspannen? Tijdens de talk begeleid ik de vingertoppen-oefening (die hierboven beschreven staat). Beluister de talk hier:
