Door Marjolein Janssen
De lering over de vier Edele Waarheden is een van de fundamentele leringen in het boeddhisme.
De vier Edele Waarheden samengevat:
- De waarheid van lijden (dukkha): De Boeddha leert ons dat lijden deel van het leven is. Het kan vele vormen aannemen, zoals fysieke pijn, mentale pijn en emotionele stress.
- De waarheid van de oorzaak van lijden (samudaya): De oorzaak van lijden is verlangen en gehechtheid. De Boeddha onderwijst dat we lijden omdat we verlangen naar zintuiglijk plezier.
- De waarheid van het einde van lijden (nirhodha): Gelukkig kan er een einde aan ons lijden komen, dit gebeurt als we ontwaken.
- De waarheid van het pad dat leidt naar het einde van lijden (magga): Dit is het Edele Achtvoudige Pad. Later in dit artikel een samenvatting van deze acht stappen.
De vier Edele Waarheden bieden een raamwerk voor het begrijpen van de aard van ons bestaan en het pad wat leidt naar de bevrijding van stress, ongemak en lijden.
De eerste Edele Waarheid
De eerste Edele Waarheid is de waarheid van het lijden (dukkha). Deze waarheid leert ons dat lijden, of onbevredigendheid, een fundamenteel aspect van het leven is.
De Boeddha omschrijft het als volgt in de leerredes (suttas):
“Dit monniken, is de edele waarheid van lijden: Geboorte is lijden, ouderdom is lijden, ziekte is lijden, dood is lijden, verdriet en weeklagen, pijn, smart en wanhoop zijn lijden; gevoegd worden bij het onaangename is lijden, gescheiden worden van het geliefde is lijden, niet krijgen wat men wil is lijden — kortom, de vijf groepen (die het object zijn) van hechten, zijn lijden.”
Dhammacakkappavattana Sutta (SN 56.11) – vertaling: www.sleuteltotinzicht.nl/s56-011.htm
Deze eerste waarheid is niet bedoeld als een negatieve of pessimistische kijk op het leven. Het is niet de bedoeling dat we depressief raken. Het biedt ons eerder een realistische blik: we kunnen allemaal zien dat we af en toe lijden, stress of onbevredigdheid meemaken ins ons leven. Deze eerste waarheid erkent dat het leven onvolmaakt is. Het suggereert echter ook dat lijden niet onvermijdelijk is als we de oorzaken ervan begrijpen en stappen ondernemen om lijden te overwinnen.
De eerste Edele Waarheid wordt vaak de ‘waarheid van het lijden’ genoemd, omdat het de realiteit van het lijden in het leven erkent. Daarnaast ontkent het niet het bestaan van vreugde en geluk, want we ervaren allemaal regelmatig ook heilzame staten van zijn. Deze waarheid erkent echter dat alle ervaringen tijdelijk en aan verandering onderhevig zijn. Door de waarheid dat er lijden is te begrijpen, krijgen we beter vat op de aard van de werkelijkheid.
De tweede Edele Waarheid
De tweede Edele Waarheid is de waarheid van de oorzaak van het lijden (samudaya). Deze waarheid leert ons dat de oorzaak van lijden verlangen en gehechtheid is.
De Boeddha omschrijft het als volgt in de leerredes:
“Dit monniken, is de edele waarheid van de oorzaak van lijden: Het is de hunkering die wedergeboorte veroorzaakt en welke gepaard gaat met hartstocht en wellust, en welke bevrediging zoekt in dingen, dan weer hier, dan weer daar, namelijk: hunkering naar zintuiglijke geneugten, hunkering naar bestaan, en hunkering naar niet-bestaan.
Dhammacakkappavattana Sutta (SN 56.11) – vertaling: www.sleuteltotinzicht.nl/s56-011.htm
De Boeddha onderwijst ons in de leerredes dat verlangen en gehechtheid voortkomen uit onze onwetendheid over de ware aard van de werkelijkheid. We klampen ons vast aan dingen, gemoedstoestanden en mensen omdat we geloven dat deze ons blijvend geluk en vervulling zullen brengen. Maar omdat alles vergankelijk is, zullen deze gehechtheden uiteindelijk leiden tot lijden.
We kunnen bijvoorbeeld hunkeren naar materieel bezit, vervolgens lijden we als we het niet kunnen krijgen. Of we kunnen gehecht zijn aan een persoon en lijden wanneer hij of zij ons verlaat of wanneer we van hen gescheiden zijn. In beide gevallen wordt ons lijden veroorzaakt door ons verlangen en onze gehechtheid.
Om lijden te overwinnen, moeten we onze hunkering en gehechtheid loslaten. Dit vereist dat we de vergankelijke aard der dingen beter gaan begrijpen en leren om onze gehechtheden los te laten. De vierde Edele Waarheid, het pad naar het einde van lijden, kan ons hierbij helpen. Maar eerst een samenvatting van de derde Edele Waarheid.
De derde Edele Waarheid
De derde Edele Waarheid is de waarheid van het einde van lijden (nirhodha). Gelukkig kunnen we het einde van het lijden bereiken. Er is hoop!
De Boeddha omschrijft het als volgt in de leerredes:
“Dit, monniken, is de edele waarheid van de opheffing van lijden: Het is het volledig doen verwelken en doen ophouden, het opgeven, het afstand doen, de bevrijding ervan, de onthechting van die hunkering.”
Dhammacakkappavattana Sutta (SN 56.11) – vertaling: www.sleuteltotinzicht.nl/s56-011.htm
Als hunkering, of verlangen, volledig wegvalt dan hebben we het einde van lijden bereikt. Dit wordt ook wel ontwaken of nibbana genoemd. Nibbana is volmaakte vrede, vreugde en vrijheid. Het is een toestand waarin de geest vrij is van alle hunkering, gehechtheid en lijden, en volmaakt geluk en vervulling kan ervaren.
Door nibbana te bereiken, zijn we in staat de cyclus van lijden en wedergeboorte te overstijgen. Dit is het uiteindelijke doel van het boeddhistische pad.
De vierde Edele Waarheid
De vierde Edele Waarheid in het boeddhisme is de waarheid dat er een pad is dat leidt naar het einde van lijden (magga), naar ontwaken. Dit wordt nibbana genoemd in de boeddhistische leer. Het pad dat naar nibbana leidt is het Edele Achtvoudige Pad.
De Boeddha omschrijft het als volgt in de leerredes:
“Dit, monniken, is de edele waarheid van het pad dat leidt naar de opheffing van lijden: Het is eenvoudigweg het Edel Achtvoudige Pad, namelijk: juist begrip (samma ditthi), juiste gedachten (samma sankappa), juiste spraak (samma vaca), juist handelen (samma kammanta), juiste wijze van levensonderhoud (samma ajiva), juiste inspanning (samma vayama), juiste opmerkzaamheid (samma sati), juiste concentratie (samma samadhi).”
Dhammacakkappavattana Sutta (SN 56.11) – vertaling: www.sleuteltotinzicht.nl/s56-011.htm
Het Edele Achtvoudige pad is een praktische gids die we kunnen gebruiken om stapje voor stapje minder te lijden, en uiteindelijk volledig vrij te zijn van lijden. Het geeft ons structuur voor het leiden van een moreel en ethisch leven en voor het ontwikkelen van de mentale en spirituele aspecten die nodig zijn om minder lijden te ervaren, en meer geluk en vrede. Uiteindelijk leidt het pad tot volledige bevrijding van lijden: ontwaken, nibbana.
Het Edele Achtvoudige Pad in vogelvlucht
- De eerste stap op het Edele Achtvoudige Pad is juist begrip, wat inhoudt dat je een diep begrip krijgt van deze Vier Edele Waarheden en dat je inzicht begint te ontwikkelen in wat heilzaam en helpend is op het pad en wat onheilzaam en niet helpend is.
- De tweede stap is de juiste intentie, waarbij we een geest ontwikkelen die zoveel mogelijk vrij is van onheilzame gedachten en intenties.
- De derde stap is juist spreken, wat inhoudt dat je de waarheid spreekt en je onthoudt van spraak die jezelf of anderen schaadt.
- De vierde stap is juist handelen, wat inhoudt dat je handelt op een heilzame manier die geen schade berokkent aan jezelf of anderen.
- De vijfde stap is juist levensonderhoud, wat inhoudt dat je de kost verdient op een manier die jezelf of anderen niet schaadt.
- De zesde stap is juiste inspanning, wat inhoudt dat je inspanning levert om onheilzame gemoedstoestanden te overwinnen en heilzame te ontwikkelen.
- De zevende stap is juiste opmerkzaamheid, wat inhoudt dat je je bewust bent van de vier grondslagen van opmerkzaamheid: het lichaam, gevoelstonen, de geest en aspecten van de boeddhistische leer.
- De achtste en laatste stap is juiste concentratie, waarbij het vermogen wordt ontwikkeld om de geest te concentreren en een staat van mentale helderheid en kalmte te bereiken.
Door het Achtvoudige Pad te bewandelen, kunnen we geleidelijk aan onze hunkering en gehechtheid overwinnen. Dit helpt ons om een gelukkiger en vrediger leven te lijden. Uiteindelijk zal het het einde van lijden, ontwaken, tot resultaat hebben.
Meer luisteren:
- Luister naar een dharma-talk door Marjolein Janssen over de vier Edele Waarheden (26 minuten).